Het is niet zo dat ik Varg Veum niet kende. Jaren geleden bekeek ik al enkele afleveringen van de serie films over deze privédetective, die actief is in de Noorse stad Bergen. Maar eerlijk gezegd klikte het niet zo tussen mij en Varg. Hij ging op tv niet echt voor me leven. Dat veranderde afgelopen week tijdens het lezen van Zwarte schapen, een van de boeken van Gunnar Staalesen waarop de serie is gebaseerd.
- Heb je de gratis kalender met Scandinavische feestdagen al gedownload?
- Hier vind je nog meer gratis Scandinavische dingen en kortingsacties
- Hier vind je heel veel Scandinavische series en hier Scandinavische films
- Hier vind je Scandinavische romans
- Deze boeken over Scandinavische lifestyle en deze Scandinavische kookboeken vind je misschien ook wel leuk
Wie is Varg Veum?
Varg Veum is dus privédetective – hoewel hij oorspronkelijk maatschappelijk werker was. Misschien dat hij het daarom zo graag opneemt voor de zwakkeren in de samenleving. Veum woont in Bergen en kent de stad op zijn duimpje. Zijn Morris Mini heeft hij in Zwarte schapen net ingeruild voor een Toyota Corolla, die hem verbazingwekkend goed bevalt. Als zijn zoon Thomas in het weekend bij hem is, kijken ze samen films, gaan wandelen in de bergen en drinken warme chocomel.
De politie vindt Varg Veum maar een lastpost: omdat hij hen vaak een stapje voor is, loopt hij ze precies voor de voeten. Bovendien duiken er altijd lijken op als hij in de buurt is. Dames vinden Veum meestal maar opdringerig – hij is dan ook niet al te subtiel in zijn doorlopende versierpogingen.
Maar wanneer Varg in Zwarte schapen na weer een tumultueuze dag de deur achter zich dicht trekt, kom je er als lezer achter dat Varg Veum ook maar gewoon een mens is. Hij is eenzaam (zijn beste vriend is een fles aquavit), wordt een dagje ouder en raakt net zo doorweekt als iedereen die door de Bergense regen moet lopen.
Over Gunnar Staalesen
Als er iemand is die Varg Veum door en door kent, dan is het wel de auteur die hem bedacht. Gunnar Staalesen heeft sinds 1977 al meer dan 20 boeken geschreven over Varg Veum, waarvan een deel naar het Nederlands is vertaald en ook een deel is verfilmd. Dit zijn de boeken tot nu toe:
- Bukken til havresekken
- Din, til døden (verfilmd)
- Tornerose sov i hundre år (ook verfilmd)
- Kvinnen i kjøleskapet (vertaald als De vrouw in de koelkast en ook verfilmd)
- I mørket er alle ulver grå (vertaald als Het uur van de wolf en ook verfilmd)
- Hekseringen, Sju fortellinger om Varg Veum
- Svarte får (vertaald als Zwarte schapen en ook verfilmd)
- Falne engler (vertaald als Gevallen engelen en ook verfilmd)
- Bitre blomster (vertaald als Bittere bloemen en ook verfilmd)
- Begravde hunder biter ikke (verfilmd)
- Skriften på veggen (verfilmd)
- De døde har det godt, Åtte fortellinger om Varg Veum (ook verfilmd)
- Som i et speil
- Ansikt til ansikt
- Dødens drabanter (verfilmd)
- Kalde hjerter (verfilmd)
- Vi skal arve vinden
- Der hvor roser aldri dør
- Storesøster (vertaald als Grote zus)
- Ingen er så trygg i fare (vertaald als Laat de kinderen tot mij komen)
- Utenfor er hundene (vertaald als Buiten zijn de honden)
Het boek dat ik net heb gelezen, Zwarte schapen, is dus het zevende boek over Varg Veum. Het is geschreven in 1988 en biedt daardoor een aardig tijdsbeeld: Varg is trots op zijn antwoordapparaat (hij heeft natuurlijk geen mobiel) en ziet tekstverwerkingsprogramma’s toch een beetje als groene monsters.
Hart voor Bergen
Gunnar Staalesen is dus blijkbaar erg verknocht aan zijn Varg Veum, maar misschien nog wel meer aan Bergen. Hij is zelf opgegroeid in deze Noorse stad en woont en werkt er nog steeds. In Zwarte schapen is Bergen best nadrukkelijk aanwezig: de plekken waar Veum staat, loopt, rijdt of wegrent worden meestal specifiek benoemd en omschreven. Je zou dus kunnen zeggen dat Bergen naast Varg Veum een hoofdrol speelt. In 2008 is er zelfs een standbeeld van Varg Veum neergezet aan Strandkaien 2 in Bergen, het adres waar Veum zijn detectivebureau heeft.
Staalesen heeft ook een trilogie geschreven over de geschiedenis van Bergen, waarin fictieve personages hun levensverhaal vertellen. Sommige van deze personages komen ook voor in de boeken over Varg Veum.
Boeiend taalgebruik
Meteen op de eerste bladzijde viel het me op dat Gunnar Staalesen anders schrijft dan de schrijvers van de meeste andere Scandinavische misdaadromans die ik lees. Ten eerste vertelt Varg Veum het verhaal in de ik-vorm. Dat zal er ook aan bijgedragen hebben dat ik het gevoel had dat ik hem tijdens het lezen veel meer leerde kennen dan tijdens het bekijken van de verfilmingen.
Ten tweede zit de tekst vol met bijzondere vergelijkingen en indringende omschrijvingen. Het voelt alsof elk woord met de grootste zorg is gekozen – ook een verdienste van de vertaler natuurlijk! Het begint al met:
De dag had zich te rusten gelegd en het stervende novemberlicht ebde langzaam weg, als de lucht die uit een luchtbed wordt gedrukt.
Uit: Zwarte schapen – Gunnar Staalesen
Ook mensen krijgen de mooiste omschrijvingen:
Hij zag eruit alsof hij te voet van het Woodstock-festival naar huis was gegaan, over de bodem van de Atlantische Oceaan, en hij was zeker zeventien jaar te laat gekomen.
uit: Zwarte schapen – Gunnar Staalezen
En als het verhaal zich verplaatst naar het aquarium van Bergen, staat opeens alles in het teken van vissen:
‘Geluk? Geluk!’ stootte Dankert Muus geërgerd uit, met ogen die van een dode vis konden zijn. Vergeleken bij zijn gezichtstint zou een zeewolf nog een blozende maagd lijken, en hij was zo vrolijk als een zeeduivel.
Als je een beetje van taal houdt, staat dit boek eigenlijk vol met mooie ontdekkingen – nog los van de aanwijzingen die Varg vindt in zijn onderzoek.
Het verhaal van Zwarte schapen
In Zwarte schapen krijgt Varg Veum in korte tijd twee nieuwe klanten. En hoewel hij nogal krap bij kas zit, hoeven ze allebei niet te betalen.
De ene klant is een oude bekende die Veum vraagt haar aan lager wal geraakte zus op te sporen. Veum heeft haar 13 jaar geleden ook al eens opgevist uit de drugswereld, maar nu lijkt het weer slecht met haar te gaan.
De tweede klant is een student uit Zuid-Afrika wiens verblijfsvergunning om onduidelijke redenen is ingetrokken. Hoe meer Veum over hem te weten komt, hoe meer vragen hij bij deze zaak krijgt. Is het de taalbarrière waardoor alles zo vaag blijft, of heeft hij misschien iets te verbergen?
Al in een vroeg stadium van Vargs onderzoeken beginnen er doden te vallen. De eerste die bijna het loodje legt, is hij zelf. Toch keert hij altijd weer terug op zijn eenzame thuisbasis en weet hij uiteindelijk alle losse eindjes te verbinden tot één begrijpelijk geheel.
En tijdens al die verwikkelingen had ik dus het gevoel dat ik Varg Veum eindelijk een beetje leerde kennen. Nu heb ik zin om meer boeken over hem te gaan lezen. Of zal ik de verfilming van Zwarte schapen nog eens gaan bekijken?
Bestel Zwarte schapen hier
Zwarte schapen (ISBN 9789460683886) is uit het Noors vertaald door Annemarie Smit en voor deze uitgave van Uitgeverij Marmer is de vertaling herzien door Lucy Pijttersen. Het boek heeft 256 bladzijden en is onder andere verkrijgbaar bij bol.com.
Kom jij ook minder aan lezen toe dan je zou willen? Dan zou je kunnen overwegen om BookBeat te gebruiken. Hiermee heb je toegang tot een heleboel luisterboeken (waaronder ook veel Scandinavische titels) zodat je tijdens het wandelen, hardlopen, autorijden of koken lekker verder kunt met je boek. Je kunt BookBeat hier 45 dagen gratis uitproberen.
Graag bedankt ik de uitgever voor het toesturen van het boek voor deze review.
Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.
