Het stond al een tijdje op mijn lijstje met te lezen boeken en toen ik het boek Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs opensloeg, was ik meteen verkocht. Het was net alsof alles wat ik zelf zo graag wil vertellen over Scandinavië erin stond. Ik kwam allerlei dingen tegen die ik kende, zoals Nordic Noir Tours in Kopenhagen en het architectenbureau dat Väven in Umea ontwierp. Dat het zo leuk en goed geschreven was en ook nog eens helemaal uitdrukte wat mij zo aantrekt in Scandinavië, zorgde ervoor dat ik stiekem wenste dat ik het had geschreven.
- Heb je de gratis kalender met Scandinavische feestdagen al gedownload?
- Hier vind je nog meer gratis Scandinavische dingen en kortingsacties
- Hier vind je heel veel Scandinavische series en hier Scandinavische films
- Hier vind je Scandinavische romans
- Deze boeken over Scandinavische lifestyle en deze Scandinavische kookboeken vind je misschien ook wel leuk
Waar gaat het boek over?
Even met beide benen terug op de grond. “Waar gaat Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs eigenlijk over?” vroegen meerdere mensen me via social media, toen ik daar liet weten hoe enthousiast ik erover was. Het boek gaat op zoek naar wat Scandinaviërs anders doen. Hoe komt het dat Scandinavische landen – en daarbij vind ik het interessant en leuk dat Finland ook is meegenomen in het boek – in onderzoeken zo vaak als gelukkigste, milieuvriendelijkste, beste, slimste etc. naar voren komen?
Er staan veel succesverhalen in het boek, maar de mindere kanten worden niet helemaal uit het oog verloren. En, zoals de schrijvers Gert-Jan Hospers, Martin Vos en Marco Krijnsen zelf al aangeven: het is geen boek met panklare recepten voor onze eigen alledaagse of ingewikkelde kwesties. Toch kun je het boek omschrijven als de zoektocht naar de Scandinavische succesformule. En die lijkt een paar rode draden te hebben:
1. De natuur als basis
De eerste rode draad is liefde voor de natuur. Die zit heel diep bij Scandinaviërs. Zo diep zelfs, dat natuur wel wordt vergeleken met religie en wordt ingezet als therapie bij bijvoorbeeld depressie.
- Natuur en uiterlijk
Die liefde voor de natuur heeft een paar gevolgen voor het dagelijks leven die me erg aanspreken. Ten eerste is er de voorkeur voor praktisch tegenover modieus. Korte kapsels, afritsbroeken, make-uploos door het leven gaan en andere dingen waarover in Nederland wel eens lacherig wordt gedaan, zijn in Scandinavië gewoon logischer dan dingen die je alleen draagt voor de schone schijn. “Slecht weer bestaat niet, alleen slechte kleding,” hoor je vaak en als je kiest voor praktische kleren, ben je in Scandinavië niet meteen een slons of manwijf, maar gewoon slim bezig.
Niets dragen is trouwens ook heel natuurlijk. Over gemeenschappelijke kleedruimtes of zonnen in je ondergoed (ook als je geen bikinilichaam hebt) doen Scandinaviërs niet moeilijk. Dat kan ook niet als naar de sauna gaan een belangrijke vorm van socializen is.
- Natuurbehoud
Liefde voor de natuur betekent ook dat je goed voor die natuur zorgt. Dingen als duurzame energie, recyclen en fietsen in plaats van autorijden zijn ‘hot’ en tegelijkertijd heel normaal. Zoals op het Deense eiland Samsø, waar de Nederlandse burgemeester geen last heeft van protesten tegen zijn windmolens. Mensen zien namelijk zelf ook wel dat hun energierekening omlaag gaat. Bovendien verdienen ze zelf ook vaak geld met duurzame energie. Duurzaamheid en economisch succes spreken elkaar niet tegen, maar gaan juist samen. Daar zijn rechtse en linkse politieke partijen in Scandinavië het in grote lijnen over eens.
- Natuur en design
Natuurlijke vormen spelen ook een belangrijke rol bij het succes van Scandinavisch design. De eenvoud en vloeiende lijnen uit de natuur, waarbij functionaliteit vooropstaat, vormen eigenlijk het beste design dat er is.
- Natuurlijk koken
De natuur is ook een belangrijke succesfactor bij de New Nordic Cuisine. De tendens richting pure, lokaal geproduceerde voeding en eenvoudige gerechten met verse ingrediënten is al jaren gaande in Scandinavië en verovert gestaag de rest van de wereld.
2. Solidariteit en bescheidenheid
Zo op het eerste gezicht lijken de Scandinaviërs misschien niet zo sociaal. Ze zijn nogal op zichzelf en zullen niet snel luidruchtig de aandacht van anderen trekken of anderen ‘lastigvallen’ met hun verhaal. Luisteren en instemmend knikken, dat doen ze het liefst: niet discussiëren en een vlotte babbel worden als idealen gezien, maar eenstemmigheid en bescheidenheid.
En dan te bedenken dat ik zo vaak heb gewenst dat ik (en de rest van mijn gezin) een vlottere babbel zou hebben, zodat ik niet zo vaak zou worden ondergesneeuwd door anderen die hun praatje wel klaar hebben en ik wat beter voor mezelf zou kunnen opkomen. Helaas, dacht ik dan, zijn wij nogal stil en bescheiden.
Hoe komt het dat dat in Scandinavië juist als ideaal wordt gezien? Sommigen denken dat het komt doordat Vikingen en boerengemeenschappen alleen succesvol konden zijn door samen te werken en voor elkaar te zorgen. Maar ook in de huidige kenniseconomie gaat het oplossen van complexe problemen makkelijker als je elkaar niet overschreeuwt, maar naar elkaar luistert en samenwerkt.
Dat belang van samenwerken zou ook de reden kunnen zijn dat de Scandinaviërs het over het algemeen niet zo erg vinden dat ze veel belasting betalen. Ze weten wat ze ervoor terugkrijgen en vinden het niet meer dan normaal dat de welvaart eerlijk wordt verdeeld in hun samenleving. Hierbij speelt ook het bijna eindeloze vertrouwen dat ze in elkaar hebben een rol: daardoor laten de Denen rustig hun kinderwagen buiten staan als ze koffie gaan drinken en is er bij warenhuizen in Noord-Noorwegen geen vraag naar hangsloten voor fietsen. Dit vertrouwen in elkaar zou ervoor kunnen zorgen dat Scandinaviërs minder snel wijzen op potentieel misbruik van sociale voorzieningen. Solidariteit is in Scandinavië dus niet iets van de ‘linkse kerk’.
3. Gelijkheid en ‘gewoon blijven’
Heb je succes in Scandinavië? Dan wordt het vooral erg gewaardeerd als je ‘gewoon’ blijft. Ingvar Kamprad, de grondlegger van IKEA, is er een populair voorbeeld van: hij is bijvoorbeeld altijd Economy blijven vliegen. Deze verheerlijking van ‘doe maar gewoon’ heeft natuurlijk ook zijn negatieve kanten. “Mag je in Scandiavië dan niet denken dat je wat voorstelt?” vragen sommigen zich af. Dat is ‘het glas is half leeg’-interpretatie. De ‘het glas is half vol’-interpretatie is: in Scandinavië mag je geloven dat je net zo veel waard bent als ieder ander. Dat klinkt toch heel anders.
Het idee dat iedereen gelijk is, heeft ook gevolgen voor de werkvloer. Een Zweedse manager is niet iemand die alleen maar opdrachten uitdeelt, maar meer een personal coach die werknemers helpt om het beste uit zichzelf te halen, zodat het bedrijf als geheel beter functioneert. Werknemers hebben ook veel inspraak in de besluitvorming en bijvoorbeeld hun werktijden.
Daarbij is de balans tussen werk en privé erg belangrijk en betekent om vier uur naar huis gaan niet dat je de kantjes ervan afloopt, maar dat je een gebalanceerd leven leidt en je daardoor onder werktijd dus ook zo efficiënt mogelijk voor je werkgever kunt inzetten. Want zeg nou zelf: je werknemers afbeulen tot ze uiteindelijk thuis zitten met een burn-out, daar heeft toch niemand iets aan? Deze instelling, waarbij ruimte is voor ouderschapsverlof, tandartsbezoek en kinderen naar school brengen, zorgt voor tevreden en gemotiveerde werknemers.
- Gelijkheid voor man en vrouw
Ook de kloof tussen mannen en vrouwen is nergens zo klein als in het Noorden. Vikingvrouwen mochten zich bij een ongelukkig huwelijk al laten scheiden en in de vele vissersplaatsen in Scandinavië waren vrouwen ook zelfstandig, omdat ze zich toch alleen moesten redden als de mannen op zee waren. Tegenwoordig ziet maar 2 procent van de Zweedse vrouwen zichzelf als huisvrouw – hoewel ze in de praktijk wel meer huishoudelijk werk naast hun baan doen dan werkende mannen. De trend om het verschil tussen mannen en vrouwen nog verder terug te brengen door woorden als ‘hij’ en “zij” te vervangen door een geslachtsneutrale variant, vind ik persoonlijk wat te ver doorgeslagen.
- Gelijkheid op school
Ook op school worden leerlingen als gelijk gezien. Afwijken van de norm, naar onderen of naar boven, wordt niet gezien als ‘extra last’ voor de leerkracht en de school. Uitgangsspunt is dat elke leerling zich op zijn of haar eigen niveau moet kunnen ontwikkelen. Zonder etiketjes, maar met extra aandacht als dat nodig is.
Al die ‘gelijkheid’, waarbij werknemers en directeurs, leerlingen en leraren elkaar gewoon met ‘je’ aanspreken, betekent trouwens niet dat er geen respect is. Familiaire omgangsvormen blijken prima samen te gaan met achting voor elkaar. Op de een of andere manier betekent het hebben van meer vrijheden in Scandinavië niet dat je die vrijheden ten koste van anderen benut voor je eigen belang. Vrijheid gaat hand in hand met je verantwoordelijk voelen en je daardoor ook verantwoordelijk gedragen.
Feelgood-boek
Nu ik het hier zo samenvat, lijkt het misschien alsof Scandinavië alles op rolletjes loopt. Dat is natuurlijk niet zo. Ook de Deense, Noorse, Zweedse en Finse samenlevingen kennen misstanden, tegengeluiden en schaduwkanten en die worden hier en daar wel aangestipt. Maar Cool – Wat wij kønnen leren van de Scandinaviërs was voor mij vooral een heerlijk feelgood-boek vol herkenning en soms ook een verklaring voor de aantrekkingskracht die de noordelijke landen op mij hebben.
Het boek geeft allerlei inspirerende voorbeelden van de rol die de natuur en natuurbehoud, en het streven naar solidariteit, gelijkheid en bescheidenheid in Scandinavië spelen. De hoofdstukken zijn heel goed los van elkaar te lezen – ideaal als je geen tijd hebt om een boek in één ruk uit te lezen, of als je er de hoofdstukken uit wilt pikken die jou het meeste aanspreken.
De Scandinavische agenda die ik heb gemaakt is online verkrijgbaar bij bol.com en hier bij Edicola. Verder ligt hij in boekhandels in Nederland en België.
Deze blogpost kan affiliatelinks bevatten. Als jij via zo’n link iets koopt of boekt, krijg ik een kleine vergoeding. Dit gebeurt anoniem en kost jou niets extra’s. Samenwerkingen en affiliatelinks stellen mij in staat om deze website te onderhouden en jou van informatie te blijven voorzien. Meer hierover lees je in mijn disclaimer/privacyverklaring.
Ik weet nog niet wat ik er zo mooi aan vindt…. Maar hopelijk brengt 2016 (of heeeeeel misschien eind 2015) mijn eerste Scandinavië-reis!
Dat zou gaaf zijn, Aniek.
INSPIREREND! Kunnen wij wat van leren.
Inspirerend is het zeker. Ervan leren… ik hoop en probeer het.
De prachtige natuur,veel ruimte en het is er niet zo druk.
Fijn he, Anna!
Als je er alle steden en dorpen vermijdt, dan kun je dagen door sommige gebieden heen trekken, zonder iemand tegen te komen, dat is waar. Dat deden wij dan ook vaak en leerde ik de grote steden in het Noorden pas veel later kennen.
Steden als Oslo vind ik goor en chaotisch, zoiets als mijn eigen stad Rotterdam. Veel rotzooi op straat en heel veel bedelende Roma-zigeuners op straat na de winter. Enorm veel verkeer en veel fietsers die alle kanten oprijden, dwars tussen de auto’s door ook als tegenligger. Behalve mooie parken (ik vond het Vigelandpark met zijn indrukwekkende beelden heel bijzonder) is Oslo geen stad om nog eens terug te komen. Wat betoverend mooi, ongeëvenaard is, is de Oslo-fjord om uren doorheen te varen alvorens je aanmeert in de stad.
Boeken als hierboven bevatten een concept, dat niet met de werkelijkheid overeen komt. Racisme en neonazisme zijn geduchte stromingen binnen de Scand. maatschappijen en zo zijn er nog meer denkbeelden en grote verschillen tussen theorie en praktijk.
En Scandinaviërs zijn helemaal niet stil en bescheiden, dat merk je als ze een borrel op hebben. Geremd juist, door de opvoeding zoals ik hierboven uitleg.
Leuke actie! En wat jij zoal in deze post over Scandinaviërs vertelt is heel herkenbaar voor ons.
Ik had nog niet eerder van het boek gehoord, maar het lijkt me leuk om over allerlei bekende en minder bekende onderwerpen te lezen oftewel er nog iets van te kunnen leren 🙂
Vond ik ook, Elly. Je wordt er alleen nog maar een grotere Scandinavië-fan van.
Hi Sandra! Klinkt als heerlijk leesvoer voor deze groene Linda. 🙂 Wat was ik onder de indruk van de Deense keuken, ik heb daar zo enorm lekker gegeten. Als ik eraan denk krijg ik al trek. Verder nog veel te ontdekken voor mij in deze regio. Ik laat me graag inspireren door het boek om het vervolgens door te geven.
Inderdaad echt iets voor jou, Linda.
De natuur aldaar lijkt me prachtig.
Mooi dat het boek goed ontvangen is bij de lezers! Leesstof die misschien extra interessant is nu de zomer weer in aantocht is. Een leuk weetje voor de lezers: een van de drie auteurs (Martin Vos) woont zelf al meer dan 10 jaar in het prachtige Noorwegen in de buurt van Geiranger!
Zeker leuk om te weten, dank je wel.
Dit stuk met veel aandacht gelezen! Ik heb erg behoefte aan een tegengeluid, want hierboven is maar een klein stukje van de waarheid. Ik wil niemands feestje bederven, maar de waarheid over Scandinavië is écht anders.
Even vaststellen: ik ben dól op Scandinavië, vooral op Noorwegen en spreek de taal. Dat scheelt een boel, want dan hoor je nog eens wat en leest wat.
Ik kom er al járen en ken de meeste streken. Mijn liefde voor Scandinavië en vooral Norge gaat heel diep.De schrijver die in de buurt van Geiranger woont: dat is het paradijs! Ik ken het, het is oogverblindend. Ik zie het direct op mijn netvlies terug:adembenemend, letterlijk!
Ik moet niets hebben van Lagom en hygge, want resp. Zweden en Denen hebben in hun landen heel veel problemen, Noren en Finnen ook. Erg goed zijn onderwijs en gezondheidszorg, voor de meeste inwoners toegankelijk, maar beslist niet voor iedereen. Daarop en slechts daarop zijn de gelukslijstjes gebaseerd. De getallen van anti-depressiva, zelfdodingen, huisel. geweld/alcohol zijn veel hoger dan in Nederland en vertellen een heel ander verhaal, ook de fin. pers.schulden die men daar heeft.
Verder wordt er heel veel illegaal alcohol gestookt, ook in Noorwegen!, welke getallen nooit in de offic.cijfers worden opgenomen. Uit traditie en armoede vroeger, nu door de hoge prijzen.
Bovendien worden Scandinaviërs opgevoed volgens de wet van Jante. Dat zijn 10 levensprincipes, waaraan men zich te allen tijde dient te houden. In het kort: steek met je kop nooit boven het maaiveld uit, maar dan nóg negatiever: je bent niet bijzonder en je zult ook nooit bijzonder zijn.Dit heeft te maken met de Lutherse achtergrond van eeuwen en zorgt mede voor
heel veel psychische problemen in álle landen van het Noorden.
Het z.g. gelijkheidsprincipe is in feite een harnas om mensen klein en onbeduidend te maken en te houden, volgens de wet van Jante, die al bijna een eeuw bestaat en wordt toegepast, ook nu.
Zie internet. Het is getraind gedrag en geen eigen keuze of karakter. Groot verschil!
Die z.g. bescheidenheid is géén natuurlijke bescheidenheid, maar ook een opvoedingsstructuur van Jante, die vond dat de mens weinig voorstelt en bij machte is.
Dat kwam “mooi” uit want vooral de Noren zijn eeuwenlang heel arm geweest en pas na de immense olie- en gasbaten in de vorige eeuw, nationalistischer en zelfbewuster geworden.
De beleefdheid komt uit die Jante-basis en brengt met zich mee, dat Scandinaviërs veel moeite hebben zich uit te spreken en een afwijkend standpunt in te nemen. Alcohol heft die remmingen tijdelijk op.Iedereen wordt zo opgevoed en voedt ook zijn kinderen zo op, ook al is men niet meer kerkelijk, want deze principes zitten in de hele maatschappij.
Boeken die vertellen hoe mooi het leven daar is, vertellen slechts één kant en lagom en hygge zijn
winstgevende concepten, waar grote concerns zoals H#M en Ikea e.a. enorme winsten op maken.
Nog een misverstand: in mijn stad Rotterdam ken ik nogal wat Noren, want wij hebben een Noorse gemeenschap. Ik ken juist veel Noren die veel en graag over zichzelf praten, zo is mijn ervaring.
Nog een misverstand: elke dag staat een kilometerslange rij bij de Voedselbank in Oslo, welke vooral uit autochtonen bestaat. Welvaart is er beslist niet voor iedereen en in de zijstraten struikel je over de Noorse junks: jongeren met weinig uitzichten, die helemaal van het padje af zijn.
Alleen de Scandinaviërs met een goed betaalde baan, beginnen op donderdagavond aan hun weekend in hun huisje op het platteland. Een klassenmaatschappij verdwijnt niet, door het te ontkennen! En in Noorwegen is veel racisme, de feiten vertellen het.
Veel mensen wonen in de grote steden van Scandinavië onder de armoedegrens.
In de grote steden van Zweden zijn al járen grote getto’s ontstaan vol allochtonen, die noch aan de economie, noch aan de samenleving deelnemen en kansarm zijn.
In Noorwegen zijn de regels strakker: strakker toelatingsbeleid, de taal verplicht leren én werken daarna. Omdat Noorwegen niet bij de EU hoort, kan men deze regels zélf bepalen.
Ik heb een diepe, al tientallen jaren durende passie voor Scandinavië, maar ik word onpasselijk van die z.g. gelukslijstjes, die slechts gebaseerd zijn op onderwijs en gezondheidszorg.
Als lerares zie ik dat het onderwijs daar hele goede kanten heeft, maar ik val altijd over Jante, de sfeer van kleinerend en bekrompen, het goede onderwijs ten spijt. En discriminatie bestaat er wel degelijk! Men ontkent al die facetten, maar daarom zijn ze er wel! Ook door leerkrachten daar en overal. Ook tussen kinderen, ook tussen volwassenen. Bovendien ligt het huidige onderwijs onder het gemiddelde van de OECD-standaard, hetgeen past bij de achteroverleunende mentaliteit die Noorwegen met name al vele jaren laat zien op tal van vlakken.
Binnenshuis, ook tussen man en vrouw is er nog veel mis: de echtscheidingsgetallen zijn veel hoger dan in Nederland en de patronen zijn nog heel traditioneel, tot ergernis van veel Noorse vrouwen! Ondanks de aangepaste grammatica in neutrale termen, is het binnenshuis nog vaak ouderwets.
Wat dat betreft waren de Vikingvrouwen er toen wat beter aan toe: zelfbeschikkingsrecht, eigen bezit, erkenning van eigen intelligentie en slimme koopmansgeest en veel meer zelfstandigheid toentertijd. Ondanks het ruime zwangerschapsverlof nu voor ouders en ziekteverlof.
Als iedereen hygge, lagom og passelig (Noorwegen) zou leven, waarom zijn er dan zovéél ongelukkige Scandinaviërs????? De cijfers liegen er niet om en psychiaters daar, bevestigen het.
Kijk voor een realistischer beeld naar de serie, ook in boekvorm, van Stine Jense, die van elk Noords volk de pluspunten geeft, maar ook de grote manco’s.
Die kan ik ook over Nederland geven (met gemak) of over mijn stad Rotterdam, maar een succesformule bestaat niet, ook niet voor Scandinavië.
Natuurminnend volk, de Noren? Valt erg tegen met al hun huidige walvisvangsten-nog steeds-, hun jachtpartijen en fossiele brandstofdelvingen op zee, olie en gas, ondanks intern. protesten. Daarom dit tegengeluid. De landen in het Noorden kennen meerdere gezichten, net als Nederland.
Korter kon ik het niet zeggen: mijn liefde en nuchterheid voor het Noorden..
Dank je wel voor je uitgebreide antwoord, Maria. Had je mijn laatste blogpost al gezien (https://www.stralendschrijven.nl/boeken-over-scandinavische-lifestyle/)? Die ging juist over jubelende boeken plus dit tegengeluid, inclusief dat van Stine. Ik ben het met je eens, een paradijs op aarde bestaat nergens, ook niet in het Noorden.